Ngày 5/5 hàng năm, cộng đồng y tế toàn cầu lại cùng nhau hướng về một hoạt động tưởng chừng đơn giản nhưng có sức mạnh khổng lồ: vệ sinh tay. Năm 2025, với chủ đề “Có thể là găng tay, nhưng luôn luôn phải rửa tay”, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhắc nhở chúng ta rằng dù găng tay mang lại “lá chắn” trước vi khuẩn, vi rút, nhưng bản thân nó không phải là biện pháp bảo vệ tuyệt đối. Bí mật của an toàn y tế vẫn nằm ở đôi tay mình – những đôi tay cần được làm sạch đúng thời điểm và đúng cách.
Chủ đề năm 2025: “It might be gloves, it’s always hand hygiene” – “Có thể là găng tay, nhưng luôn luôn phải rửa tay”
Không chỉ là một khẩu hiệu, đó là lời cảnh báo chúng ta không được phép lơ là. Găng tay y tế được thiết kế sử dụng một lần trong các thủ thuật – từ lấy mẫu xét nghiệm, thăm khám đến chăm sóc vết thương – nhưng cũng có thể nhiễm bẩn nhanh chóng giống như tay trần. Nếu không tháo bỏ găng khi cần và không thực hiện vệ sinh tay theo tiêu chuẩn, ta có thể vô tình mang mầm bệnh đến cho bệnh nhân hoặc tự lây nhiễm cho chính mình.
Với chủ đề năm 2025, Tổ chức Y tế thế giới gửi đến 3 thông điệp:
- Thông điệp 1: Găng tay y tế được sử dụng trong chăm sóc sức khỏe và được định nghĩa là loại găng tay dùng một lần trong các thủ thuật y khoa. Tuy nhiên, những chiếc găng tay này vẫn có thể bị nhiễm bẩn dễ dàng như tay trần và không đảm bảo bảo vệ 100%. Khi sử dụng, găng tay cần được tháo bỏ – ví dụ, sau khi tiếp xúc với người bệnh – và thực hiện vệ sinh tay ngay lập tức theo 5 thời điểm rửa tay của WHO.
- Thông điệp 2: Dù có mang găng tay hay không, vệ sinh tay đúng lúc và đúng cách vẫn luôn là một trong những biện pháp quan trọng nhất để bảo vệ người bệnh và nhân viên y tế. Đến năm 2026, việc giám sát và phản hồi tuân thủ vệ sinh tay nên được thiết lập như một chỉ số quốc gia quan trọng, ít nhất là tại tất cả các bệnh viện tuyến cuối. Hiện tại, đã có 68% quốc gia báo cáo đang thực hiện điều này.
- Thông điệp 3: Lạm dụng găng tay góp phần đáng kể vào khối lượng chất thải y tế toàn cầu. Việc sử dụng găng tay đúng chỉ định kết hợp với vệ sinh tay hợp lý sẽ giúp giảm lượng chất thải này. Sử dụng găng tay không đúng lúc vừa lãng phí tài nguyên vừa không nhất thiết làm giảm nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn. Trung bình mỗi bệnh viện đại học thải ra 1.634 tấn chất thải y tế mỗi năm, và con số này đang tăng từ 2–3% mỗi năm, đặc biệt là sau đại dịch COVID-19. Các quốc gia giàu có thường tạo ra lượng rác thải lớn hơn.
Vai trò then chốt của 5 thời điểm rửa tay
WHO đã định nghĩa “5 Thời điểm vệ sinh tay” để bảo đảm mọi nhân viên y tế thực hiện đúng lúc, gồm:
- Trước khi tiếp xúc với người bệnh.
- Trước khi làm thủ thuật vô trùng.
- Sau khi tiếp xúc với máu và dịch cơ thể.
- Sau khi tiếp xúc với người bệnh.
- Sau khi chạm vào môi trường (đồ vật, bề mặt) xung quanh người bệnh.
Việc tuân thủ nghiêm ngặt năm thời điểm này, ngay cả khi đang mang găng tay, giúp cắt đứt chuỗi lây truyền vi sinh vật gây bệnh, bảo vệ an toàn cho cả bệnh nhân và nhân viên y tế.
Ảnh: 5 thời điểm phải vệ sinh tay và Quy trình rửa tay thường quy của Bộ Y tế
Găng tay – công cụ hỗ trợ, không phải lá chắn tuyệt đối
Găng tay y tế, thường làm từ cao su tự nhiên hoặc nitrile, là thiết bị bảo hộ cá nhân quan trọng trong chăm sóc sức khỏe. Tuy nhiên:
- Không bảo vệ 100%: Vi khuyết, rách nhỏ hoặc thao tác tháo – mang sai cách đều có thể khiến tay tiếp xúc trực tiếp với chất bẩn.
- Hạn chế tái sử dụng: Găng dùng một lần, phải thay mới giữa từng thao tác.
- Tháo bỏ đúng cách: Cần “lột” găng như lột vớ – tránh chạm vào bề mặt ngoài và sau đó ngay lập tức thực hiện vệ sinh tay.
Chính vì vậy, bên cạnh găng tay, việc rửa tay bằng xà phòng hoặc sát khuẩn tay nhanh (có chứa ít nhất 60% cồn) vẫn là biện pháp không thể thiếu.
Lồng ghép vào chiến lược quốc gia và SOP cơ sở
Nhận thức thôi chưa đủ. WHO – với Kế hoạch Hành động Toàn cầu và Khung Giám sát 2024–2030 – yêu cầu mỗi quốc gia:
- Chính sách IPC quốc gia: Cập nhật và bổ sung quy định rõ ràng về vệ sinh tay, quy trình sử dụng găng tay, giám sát tuân thủ tại tất cả cơ sở y tế.
- Quy trình vận hành chuẩn (SOP): Mỗi buồng khám, phòng thủ thuật, khoa – phòng cần có SOP chi tiết về rửa tay đúng cách và quy tắc thay găng. Đào tạo, giám sát, đánh giá định kỳ để phát hiện và khắc phục kịp thời.
- Tuyên truyền và đào tạo liên tục: Hội thảo, poster, video hướng dẫn sinh động, nhắc nhở qua hệ thống loa nội bộ… nhằm duy trì thói quen “vệ sinh tay ngay và luôn”.
Hành động vì tương lai không dịch bệnh
Ngày Vệ sinh tay Thế giới năm 2025 không chỉ dành riêng cho nhân viên y tế. Còn đó hàng trăm ngàn công dân, nhân viên nhà thuốc, nhân viên vệ sinh… đều cần ý thức:
- Rửa tay trước khi vào thăm người thân ở bệnh viện.
- Rửa tay sau khi rời phòng bệnh, chạm tay vào tay nắm cửa hay bề mặt nhiều người tiếp xúc.
- Khuyến khích người thân, bạn bè thực hiện vệ sinh tay, nhất là khi chăm sóc trẻ em, người già hoặc người đang ốm.
“Găng tay” là công cụ hỗ trợ, “vệ sinh tay” mới là biện pháp then chốt. (Nguồn tham khảo: www.who.int)
Hãy để ngày 5/5/2025 là dịp tất cả chúng ta – từ bệnh viện đến gia đình, từ nhân viên y tế đến mọi người dân – cùng đặt vệ sinh tay lên vị trí ưu tiên, để mọi cuộc thăm khám, điều trị và chăm sóc đều an toàn, không còn nỗi lo lây nhiễm.
Hãy nhớ: Có thể là găng tay, nhưng luôn luôn phải rửa tay!
